ความเคลื่อนไหวน่าสนใจในวงการภาษา Rust นั่นคือ โครงการ Rust รองรับสเปกการเขียนโปรแกรม Ferrocene Language Specification (FLS) ส่งผลให้ภาษา Rust มีเอกสารสเปกของภาษาเป็นครั้งแรก

อ่านแล้วอาจสับสนอยู่บ้าง ต้องเท้าความก่อนว่า ภาษา Rust เกิดขึ้นในปี 2015 แม้ได้รับความนิยมแพร่หลายตลอด 10 ปี แต่ตัวโครงการ Rust ไม่เคยมีเอกสารสเปกของภาษาอย่างเป็นทางการ (official language specification) มาก่อน ซึ่งแปลว่าหากมีคนสร้างคอมไพเลอร์ Rust ขึ้นมาใหม่ อาจมีพฤติกรรมบางอย่างที่แตกต่างไปจากคอมไพเลอร์ของโครงการ Rust เอง

โครงการภาษา Rust เผยผลการสำรวจข้อมูลนักพัฒนาประจำปี 2024 มีผู้ตอบแบบสอบถามสำเร็จทั้งหมด 7,310 คน น้อยลงกว่าในปี 2023 ที่มีผู้ตอบสำเร็จ 9,710 คน ด้วยเหตุผลเรื่องระยะเวลาเปิดแบบสอบถามที่สั้นกว่า

• ระบบปฏิบัติการยอดนิยมของชาว Rust ยังเป็นลินุกซ์ ที่สัดส่วน 87.1% เพิ่มขึ้นจากปีก่อนที่ทำไว้ 85.4% ในขณะที่ Windows ตามมาที่ 44.4% และ macOS 29.7%
• เครื่องมือพัฒนา (editor/IDE) ยอดนิยมยังเป็น VS Code ที่สัดส่วน 56.7% แต่ลดลงจากปีก่อน อันดับสองคือตระกูล Vi/Vim ที่ 30.2% และ Rust Rover ของ JetBrains ที่ 16.1%

Hector Martin นักพัฒนาเคอร์เนลผู้ดูแลโครงการ Asahi Linux ที่พยายามพอร์ตเคอร์เนลลินุกซ์ไปรันบน Apple Silicon ประกาศลาออกจากการเป็นผู้ดูแลเคอร์เนล หลังเกิดการโต้เถียงกันในประเด็นการ merge โค้ด Rust ในส่วน DMA

โค้ดที่โต้เถียงกันเป็น Rust binding สำหรับการเรียกฟังก์ชั่น DMA ซึ่งจำเป็นสำหรับเขียนไดร์เวอร์ แต่นักพัฒนาเคอร์เนลบางส่วน เช่น Christoph Hellwig เห็นว่าเคอร์เนลไม่ควรมาดูแลโค้ดเหล่านี้เอง แต่ควรปล่อยให้โค้ดไปอยู่ในโครงการไดร์เวอร์

หลังจากนักพัฒนาโต้เถียงกันระยะหนึ่ง Martin ขอให้ Linus เข้ามาตัดสินว่าควรรวมแพตช์นี้เข้ามาหรือไม่ แต่ตัว Martin เองก็ถูกวิจารณ์ว่าอาศัยการ "เรียกทัวร์" ผ่านการโพสบนสื่อสังคมออนไลน์

Greg Kroah-Hartman หรือ greg-kh หนึ่งในแกนหลักของนักพัฒนาเคอร์เนลลินุกซ์ ประกาศใน Git pull-request ของเคอร์เนล 6.14 ว่าตอนนี้สถานะของเคอร์เนลลินุกซ์นั้น "เกือบ" พร้อมแล้วสำหรับการเขียนไดรเวอร์ด้วยภาษา Rust อย่างจริงจัง

We are almost at the "write a real driver in rust" stage now, depending on what you want to do.

Fish Shell ซอฟต์แวร์ shell กลุ่มเดียวกับ Bash และ PowerShell ออกเวอร์ชั่น 4.0 Beta 1 เป็นเวอร์ชั่นแรกที่พอร์ตฟังก์ชั่นแกนกลางไปยังภาษา Rust นับเป็นความเปลี่ยนแปลงขนาดใหญ่ในเวอร์ชั่นหลักครั้งนี้ ฟีเจอร์เดียวแก้ไข 126 ไฟล์ มีการ commit ใน pull request ถึง 50 รายการ รวมเวอร์ชั่น 4.0 มีการแก้ไขไฟล์ 1155 ไฟล์ เพิ่ม 110,247 บรรทัด ลบ 88,941 บรรทัด

ridiculousfish หนึ่งในนักพัฒนาหลักของ Fish เสนอแนวทางนี้เมื่อต้นปี 2023 ระบุเหตุผลว่า "ไม่มีใครชอบ C++ หรือ CMake จริงๆ หรอก" เพราะกระบวนการเซ็ตอัพยุ่งยาก การใช้ C++ ทำให้นักพัฒนาใหม่ๆ เข้าร่วมได้ยาก และ Rust ยังเปิดทางให้สามารถรันงานแบบ concurrent ได้อย่างปลอดภัยขึ้นในอนาคต

โครงการ curl ไคลเอนต์ HTTP ยอดนิยมประกาศถอดโค้ดโครงการ hyper ที่เป็นไลบรารีภาษา Rust หลังจากโค้ดนี้ได้รับบริจาคจาก ISRG มาสี่ปีแล้ว แต่ยังไม่สามารถพัฒนาให้ฟีเจอร์เทียบเท่า libcurl ได้

Prisma โครงการ ORM ยอดนิยมประกาศแนวทางกรทำงานร่วมกับชุมชนเป็นชุดนโยบายหลายด้าน ตั้งแต่การประกาศฐานข้อมูลที่ีรองรับเป็นลำดับแรก, แนวทางการทำงานร่วมกับชุมชน, และการออกเวอร์ชั่นใหม่ที่จะคาดเดาได้ง่ายขึ้น แต่ประเด็นหนึ่งที่ระบุด้วยคือการถอดโค้ด Rust ออกจากโครงการหลัก

โครงการ Prisma ใช้ Rust ใน prisma-engine สำหรับการอ่านคิวรี, ตรวจสอบความถูกต้อง, และรันคิวรี ปัญหาคือชุมชนผู้พัฒนาใน Prisma ส่วนใหญ่เขียนภาษา TypeScript ทำให้เมื่อต้องการแก้ไขฟีเจอร์ส่วนนี้ ทีมงานของ Prisma ต้องแก้ไขเองเป็นส่วนใหญ่ คนนอกมีส่วนร่วมได้ยาก ทาง Prisma จึงมองว่าหากย้ายโค้ดไป TypeScript นักพัฒนาก็จะเข้ามาช่วยแก้ไขได้มากขึ้น

ที่มา - Prisma

Turso สตาร์ตอัพด้านฐานข้อมูล ผู้ดูแลโครงการ libSQL ที่เป็น fork ของ sqlite เพื่อแก้ปัญหา SQLite ไม่รับแพตช์ภายนอก ประกาศโครงการ Limbo ฐานข้อมูลใหม่เขียนด้วย Rust แต่ยังเข้ากันได้กับ SQLite

โครงการนี้เริ่มจากโครงการทดลองของ Pekka Enberg ทีมงานของ Turso โดยทดลองส่วนตัวอยู่ระยะหนึ่ง แม้ไม่ได้โปรโมทแต่กลับได้รับความสนใจ GitHub Star เกินพันและมีผู้ส่งแพตช์หลายสิบคน

ความยากของการพัฒนาคือชุดทดสอบ SQLite นั้นไม่เปิดให้คนภายนอก และต้องเสียค่าไลเซนส์เพื่อใช้งาน ทาง Turso เลือกใช้ Deterministic Simulation Testing (DST) เพื่อจำลองการทำงานและตรวจสอบว่าพฤติกรรมเหมือนกับ SQLite ดั้งเดิม

การเกิดขึ้นของภาษา Rust ที่เป็น memory-safety ทำให้เราค่อยๆ เห็นกระบวนการเปลี่ยนผ่านไลบรารีหรือเครื่องมือพื้นฐานที่เดิมเขียนด้วย C/C++ มาเป็น Rust ซึ่งเหนือกว่าด้วยเหตุผลด้านความปลอดภัย และบางครั้งอาจมีประสิทธิภาพเพิ่มขึ้นด้วย

Sergey Davidoff หรือ Shnatsel นักพัฒนาภาษา Rust ได้ทดสอบไลบรารีถอดรหัสไฟล์ภาพ PNG แบบดั้งเดิม (libpng, spng, stb_image) กับไลบรารียุคใหม่ที่เขียนด้วย Rust (png ในชุด image-rs, zune-png, wuffs) พบว่าไลบรารียุคใหม่มีประสิทธิภาพดีกว่ายุคก่อนถึง 1.8 เท่า (x86) และ 1.5 เท่า (Arm)

โครงการ GNU Compiler Collection หรือ GCC เปิดตัวคอมไพเลอร์ภาษา Rust (gccrs) เป็นอีกทางเลือกหนึ่งนอกเหนือจากคอมไพเลอร์หลักของโครงการ Rust โดยตรง (rustc)

แนวทางของ GCC ต้องการเป็นชุดคอมไพเลอร์สำหรับภาษาโปรแกรมแบบครบวงจร และสร้างคอมไพเลอร์สำหรับภาษาต่างๆ ในชุดอยู่แล้ว (เช่น gccgo) กรณีของ gccrs ถูกพัฒนาขึ้นมาตั้งแต่ปี 2014 ก่อน Rust ออกเวอร์ชัน 1.0 ด้วยซ้ำ แต่ถูกทอดทิ้งไประยะหนึ่ง ก่อนมีนักพัฒนารายอื่นมารับช่วงโครงการต่อในปี 2019 แล้วพัฒนาต่อเรื่อยมา

Microsoft Azure เปิดโครงการ Hyperlight ไลบรารีภาษา Rust สำหรับการรันฟังก์ชั่นขนาดเล็ก แต่แยกออกเป็น hypervisor ของตัวเองเพื่อเพิ่มความปลอดภัย ที่แม้แอปพลิเคชั่นถูกแฮกตัวแฮกเกอร์ก็ไม่สามารถเจาะโปรเซสอื่นๆ ที่อยู่ในเครื่องเดียวกันได้

Hyperlight ใช้เวลาเริ่มโปรเซสประมาณ 1-2ms อยู่ตรงกลางระหว่างการรัน sandbox ปกติที่ใช้เวลาน้อยกว่า 0.03ms เท่านั้น กับการรัน VM เดิมๆ ที่ใช้เวลาอย่างน้อยๆ 120ms แนวทางการรันแอปพลิเคชั่นบนระบบ virtual machine โดยตรงเช่นนี้มีหลายคนพยายามทำมาก่อนแล้ว เช่น Firecracker ของ AWS

โครงการ Hyperlight โอเพนซอร์สแบบ Apache 2.0 และไมโครซอฟต์ยังส่งโครงการเข้า CNCF ในฐานะโครงการ Sandbox ด้วย

TIOBE รายงานอันดับความนิยมภาษาเขียนโปรแกรมประจำเดือนตุลาคม 2024 โดยวัดจากจำนวนการค้นหาผ่านช่องทางต่าง ๆ ซึ่ง 3 อันดับแรกเป็น Python, C++ และ Java เหมือนกับเดือนกันยายน (Java แซง C มาเป็นอันดับ 3 ตั้งแต่เดือนที่แล้ว)

Paul Jansen ซีอีโอ TIOBE ให้ความเห็นจากอันดับที่ออกมา สะท้อนว่านักพัฒนาเริ่มมองหาภาษาอื่นมาแทน Python บนเงื่อนไข เรียนรู้ได้ง่าย ปลอดภัย และทำงานได้เร็ว โดยเขามองว่ามีภาษาที่สามารถแทนที่ได้เช่น Rust หรือ Mojo

อันดับของ Rust ในเดือนนี้อยู่ที่อันดับ 13 มีแนวโน้มเพิ่มขึ้นแบบก้าวกระโดด และมีโอกาสติด Top 10 เร็ว ๆ นี้ ส่วน Mojo เป็นภาษาที่เพิ่งออกมาใหม่ อันดับล่าสุดอยู่ที่ 49

กูเกิลเผยสถิติจากการใช้ภาษา Rust ในระบบปฏิบัติการ Android มาตั้งแต่ปี 2019 เป็นเวลาราว 6 ปี ว่าช่วยลดช่องโหว่ที่เกี่ยวข้องกับหน่วยความจำลงได้มาก จากฟีเจอร์ด้านหน่วยความจำที่ระดับตัวภาษา ถือเป็นมาตรการความปลอดภัยระดับสูงที่ทรงพลังมาก

แนวทางของกูเกิลคือเขียนโค้ดใหม่ของ Android ด้วยภาษา Rust ที่เป็น memory safe language ส่วนโค้ดเก่าพยายามคงจำนวนไว้ไม่ให้เพิ่มขึ้นมาก ผลคือสัดส่วนโค้ดที่เป็น memory safe ค่อยๆ เยอะขึ้นเรื่อยๆ (ตอนนี้ประมาณ 2:1 ระหว่างโค้ดเก่า vs โค้ดใหม่) แต่ผลที่ได้คือช่องโหว่ความปลอดภัยที่เกี่ยวกับ memory safety ลดลงอย่างมาก

กูเกิลเผยรายละเอียดผ่าน Google Security Blog ถึงการเปลี่ยนโค้ดเฟิร์มแวร์ Android จากของเดิมที่เป็น C/C++ มาเป็น Rust เพื่ออาศัยจุดเด่นเรื่องความปลอดภัยหน่วยความจำ (memory-safe) ที่ระดับภาษา

กูเกิลเริ่มใช้ Rust ใน Android มาตั้งแต่ปี 2021 และได้ผลเป็นอย่างดี กรณีนี้ กูเกิลบอกว่าต้องการโชว์ให้เห็นว่าการเปลี่ยนโค้ด C/C++ มาเป็น Rust โดยตรงชนิดใช้แทนกันได้เลย (drop-in replacement) เป็นเรื่องที่สามารถทำได้จริงที่ระดับเฟิร์มแวร์

Cloudflare รายงานถึงการอัพเกรด Ruleset Engine ที่ก่อนหน้านี้ไม่มีความสามารถในการทำ pattern matching แบบ globbing ทำให้การเขียนกฎต่างๆ ทำได้จำกัดมาก แม้จะมีฟีเจอร์อื่นๆ เพิ่มเข้ามา สุดท้ายต้องสร้างไลบรารีของตัวเองในชื่อ wildcard

การทำ pattern matching แบบ globbing มีการใช้งานเป็นวงกว้าง เช่น การแสดงไฟล์ตามเฉพาะนามสกุล .jpg เท่านั้น แต่การใช้งานของ Ruleset Engine จะซับซ้อนกว่าการตรวจว่าข้อความตรงกับ pattern ที่ระบุหรือไม่ เพราะต้องนำข้อความที่ match มาแปลง เช่น การ redirect ไปยังเซิร์ฟเวอร์อื่นๆ โดยใช้ URL เดิม

โครงการย่อย DRM ส่งแพตช์อัพเดตเข้าโครงการลินุกซ์หลักเพื่อเตรียมรวมเป็นลินุกซ์ 6.12 โดยรอบนี้มีความพิเศษคือเพิ่มตัวเลือกแสดงหน้าจอแครชเป็น QR ได้

Wedson Almeida Filho หนึ่งในผู้ดูแลโครงการย่อย Rust for Linux ประกาศถอนตัวจากโครงการหลังดูแลโครงการนี้มา 4 ปีเต็ม ระบุเหตุผลว่าเบื่อที่จะต้องมาตอบโต้เรื่องที่ไม่ใช่เรื่องเทคนิค

Filho แนบลิงก์ถึงสาเหตุที่เขาลาออกเป็นวิดีโองานสัมมนา Linux Storage Filesystem ที่ Kent Overstreet บรรยายถึงข้อเสนอของการรองรับ Rust ใน API ของ filesystem แต่ช่วงถามตอบก็มีการโต้แย้งกันว่า C/C++ ยังคงเป็นภาษาหลักแล้วทำไม Overstreet ยังคงพยายามยัดเยียด Rust เข้ามา (LWN เขียนสรุปเหตุการณ์ไว้) โดย Filho ยืนยันว่าไม่ได้ยัดเยียดให้ใครใช้ Rust

DARPA องค์กรให้ทุนวิจัยของกระทรวงกลาโหมสหรัฐฯ ประกาศโครงการ Translating All C to Rust (TRACTOR) สร้างระบบแปลงโค้ดจากภาษา C มาเป็น Rust โดยยังได้โค้ดคุณภาพสูงใกล้เคียงกับที่โปรแกรมเมอร์ Rust มาเขียนเอง

Dan Wallach ผู้จัดการโครงการของ DARPA ยอมรับว่าทุกวันนี้ LLM แปลงโค้ดข้ามภาษากันเป็นปกติอยู่แล้ว เราสามารถโยนโค้ดภาษา C ให้ LLM แปลงเป็น Rust กันได้ แต่บางครั้งผลก็ดีมาก บางครั้งก็แย่ โครงการ TRACTOR มุ่งสร้างระบบแปลงอัตโนมัติที่จะแปลงโค้ดได้คุณภาพดีสม่ำเสมอ

โครงการนี้เปิดรับข้อเสนอโครงการรับทุนวิจัยต่อไป แต่คาดว่าผู้เสนอโครงการจะใช้เทคนิคในการแปลงโค้ดด้วยวิธีการต่างๆ เช่น การวิเคราะห์โค้ดทั้งแบบ static และ dynamic, การพัฒนา LLM ตลอดจนเทคนิคอื่นๆ

TIOBE รายงานอันดับความนิยมของภาษาเขียนโปรแกรมของเดือนกรกฎาคม 2024 โดย C++ กลับมาแซง C คืน หลังจากถูกแซงเป็นครั้งแรกเมื่อเดือนที่แล้ว ทำให้อันดับที่ 1-2-3 ยังเป็น Python, C++ และ C แบบที่เป็นในช่วงหลายเดือนที่ผ่านมา

ไฮไลท์ของเดือนนี้ TIOBE บอกว่าคือภาษา Rust ซึ่งความนิยมเพิ่มขึ้นจากอันดับที่ 17 เมื่อช่วงเดียวกันในปีก่อน มาเป็นอันดับที่ 13 ซึ่งเป็นอันดับสูงสุดที่ Rust เคยทำได้ สาเหตุหนึ่งอาจมาจากรัฐบาลสหรัฐออกคำแนะนำ ให้ย้ายการใช้งานภาษา C และ C++ มาเป็น Rust ด้วยเหตุผลด้านความปลอดภัย

Paul Jansen ซีอีโอ TIOBE ให้ความเห็นว่า Rust น่าจะขึ้นสู่ภาษายอดนิยม 10 อันดับแรก ได้ไม่ยาก

sorrycc นักพัฒนา front-end ของ Alipay หรือ Ant Group ประกาศโอเพนซอร์สโครงการ Mako โครงการเครื่องมือ build front-end ความเร็วสูงที่เขียนด้วยภาษา Rust โดยเน้นความเร็วในการรันและขนาดสคริปต์ที่ได้ Mako สามารถทำงานได้ประสิทธิภาพดีกว่า Rsbuild, Farm, หรือ Vite

ทีมงานทดสอบ build โครงการ Ant Design Pro ที่ webpack ใช้เวลา 16 วินาที ส่วน Mako ใช้เวลาเพียง 3.9 วินาทีเท่านั้น และเมื่อดูเวลา Hot Module Replacement ก็เร็วกว่ามากจนแทบเป็น real-time

ทีมงานเริ่มพัฒนา Mako เมื่อเดือนมีนาคม 2023 โดยเริ่มจากทีมงานที่ไม่เคยเขียน Rust 3 คน เรียนรู้ผ่านโครงการก่อนหน้า เช่น Farm หรือ Rspack ตลอดจน ChatGPT และตอนนี้ก็ใช้งานเป็นการภายใน Ant อยู่ในหลายโครงการแล้ว

ผู้ใช้ Firefox อาจเคยเจอปัญหาแอพแครช และเจอหน้าจอส่งรายงานการแครช Firefox Crash Reporter กลับไปยัง Mozilla เพื่อใช้วิเคราะห์

Firefox Crash Reporter มีสถานะเป็นแอพแยกขาดจาก Firefox แต่บันเดิลมาในชุดติดตั้งเดียวกัน เหตุผลที่ต้องแยกขาดจากกันเป็นเพราะเมื่อ Firefox แครช ตัว Crash Reporter จะยังทำงานได้ต่อไป ไม่ใช่โดนลากให้แครชตามไปด้วยกัน

อย่างไรก็ตาม Crash Reporter ถูกเขียนขึ้นมานานมากแล้ว (เบื้องหลังเป็น C++ และบางส่วนเป็น Objective-C สำหรับเวอร์ชันแมค) หลายส่วนเริ่มล้าสมัย เช่น เวอร์ชันแมคจะสร้างไฟล์ไบนารีด้วยเครื่องมือตัวเก่าที่แอปเปิลเองยังเลิกใช้ไปแล้ว โค้ดตัวเดิมจึงกลายเป็นภาระในการดูแลมากขึ้นเรื่อยๆ

ช่วงหลายปีที่ผ่านมา เราเห็น Rust ถูกนำไปใช้เขียนซอฟต์แวร์พื้นฐานสำคัญๆ หลายตัวที่เดิมสร้างด้วย C/C++ ด้วยเหตุผลด้านความปลอดภัยที่ระดับตัวภาษา Rust เอง ตัวอย่างโครงการลักษณะนี้คือ su/sudo ตัวใหม่ที่เขียนด้วย Rust, Rustls โครงการทดแทน OpenSSL, mod_tls ของ Apache เป็นต้น

ในโลกของลินุกซ์ยังมีซอฟต์แวร์พื้นฐานที่เรียกรวมๆ ว่า coreutils (ย่อมาจาก Core Utilities) ตัวอย่างที่ใช้บ่อยๆ คือคำสั่งอย่าง ls, ln, more, chmod, chown, cat, printenv, wc เป็นต้น ซอฟต์แวร์เหล่านี้ถูกสร้างโดยโครงการ GNU มายาวนานตั้งแต่ยุค 90s และพัฒนาด้วยภาษา C

WinterJS รันไทม์จาวาสคริปต์ที่พัฒนาต่อจาก SpiderMonkey และเขียนด้วย Rust เพิ่งประกาศเปิดตัวมาเมื่อสี่เดือนที่แล้ว ตอนนี้โครงการเข้าสู่เวอร์ชั่น 1.0 เรียบร้อยแล้ว เนื่องจากทำ API เข้ากันได้กับมาตรฐาน WinterCG และยังทำ API ของ Cloudflare

ในแง่ของประสิทธิภาพ WinterJS รันแบบเนทีฟได้ที่ระดับ 150k req/s เร็วกว่า Bun และ NodeJS ชัดเจน แต่หากคอมไพล์เป็น WASM นั้นประสิทธิภาพยังได้เพียง 20k req/s เท่านั้น

Rustls โครงการไลบรารีเข้ารหัสภาษา Rust ที่วางแผนจะทำตัวเป็นไลบรารีทดแทน OpenSSL ออกเวอร์ชั่น 0.23.0 โดยเปลี่ยนไลบรารีระดับล่างมาเป็น AWS Libcrypto for Rust (aws-lc-rs) ฟีเจอร์สำคัญคือการรองรับโหมด FIPS ที่จำเป็นต่อการเชื่อมต่อระบบของรัฐบาลกลางสหรัฐฯ และองค์กรหลายแห่งก็มักต้องการโหมดนี้ตามไปด้วย

Cloudflare เปิดซอร์สโครงการ Pingora เฟรมเวิร์คที่บริษัทนำมาพัฒนาเว็บเซิร์ฟเวอร์ทดแทน NGINX มาตั้งแต่ปี 2022 แต่ตัวโครงการไม่ใช่เว็บเซิร์ฟเวอร์สำเร็จรูปแต่อย่างใด แต่เป็นเฟรมเวิร์คที่ต้องเขียนโค้ดเองเพื่อใช้งาน

ส่วนประกอบภายในของ Pingora มีไว้สำหรับรองรับโปรโตคอล HTTP/1, HTTP/2, TLS, TCP/UDP, gRPC, WebSocket โดยมีแผนรองรับ HTTP/3 รองรับการทำ filter แบบเดียวกับ NGINX ที่ใช้โค้ด Lua ใน OpenResty รองรับการรีสตาร์ตโดยไม่ตัดการเชื่อมต่อเลยแม้แต่อันเดียว และยังสามารถส่งข้อมูลไปยังเครื่องมือตรวจสอบทั้งหลาย เช่น syslog, Prometheus, Sentry, OpenTelemetry