ประวิทย์ ลี่สถาพรวงศา กรรมการกิจการกระจายเสียง กิจการโทรทัศน์ และกิจการโทรคมนาคมแห่งชาติ เขียนวิเคราะห์การประมูลคลื่นความถี่ 900MHz โดยมีประเด็นสำคัญว่าผู้เข้าร่วมประมูลทุกรายจริงจังกับการประมูล ไม่ใช่แค่การดันราคาต้นทุนของคู่แข่ง ด้วยเหตุผลแตกต่างกันไป

• รายใหม่ ต้องการเข้าสู่ตลาดโดยไม่เกี่ยงราคา และคาดว่ามีข้อตกลงร่วมกับรายเก่าบางรายแล้ว
• อันดับ 1 ต้องการคลื่นเพิ่มเพื่อรองรับลูกค้าจำนวนมาก ที่ประมูลไปคราวก่อนยังไม่พอกับความต้องการ
• อันดับ 2 คลื่นใกล้หมดอายุ และจะเกิดความเสี่ยงในอนาคต ต้องทุ่มให้ได้ในคราวนี้แทนการไปรอรอบหน้า
• อันดับ 3 มีคลื่นเยอะแล้ว แต่ต้องการสะสมคลื่นเพิ่ม-กีดกันรายใหม่

อีกประเด็นที่น่าสนใจคือการแบ่งงวดจ่ายค่าประมูลที่ผ่อนคลายขึ้นกว่าเดิม ทำให้ผู้เข้าร่วมประมูลกล้าจ่ายยอดรวมได้มากขึ้น

เกมแย่งตลาดมือถือ จุดเดือดประมูลคลื่น 900

บทความโดย ประวิทย์ ลี่สถาพรวงศา กรรมการกิจการกระจายเสียง กิจการโทรทัศน์ และกิจการโทรคมนาคมแห่งชาติ

จากการเคาะราคาอย่างต่อเนื่อง จนเข้าสู่วันที่สาม (17 ธ.ค. 2558) ของการประมูล ซึ่งผู้ร่วมประมูลยังอยู่ครบทั้งสี่ราย ชี้ให้เห็นว่าทุกรายจริงจังกับการประมูล แม้ว่าราคาประมูลจะสูงกว่าระดับราคาปกติแล้วก็ตาม การคาดการณ์ว่า จะมีการเคาะเพื่อดันราคาต้นทุนของคู่แข่ง จนถึงระดับราคาหนึ่งแล้วผู้ดันราคาจะถอยออกจากการประมูล จึงไม่สามารถอธิบายการต่อสู้ในระดับราคาที่สูงกว่าปกติได้

เพราะหากไม่ต้องการคลื่น แต่ต้องการดันราคาเท่านั้น การดันราคาในระดับสูงกว่าปกติอย่างต่อเนื่อง แล้วเกิดความผิดพลาดในการถอย ผู้ดันราคาอาจต้องรับชะตากรรมอันไม่พึงประสงค์เสียเอง

จึงสรุปได้แต่เพียงว่า ทั้งสี่รายต้องการประมูลอย่างแท้จริง คำอธิบายที่เป็นไปได้คือ

รายใหม่ ต้องการเข้าสู่ตลาดในทุกระดับราคา ซึ่งโดยปกติรายใหม่จะมีต้นทุนโครงข่ายสูงกว่ารายเก่าที่มีต้นทุนโครงข่ายเดิม และยังต้องทำการตลาดใหม่หมด ในขณะที่รายเก่ามีลูกค้าเดิมมีส่วนแบ่งการตลาดเป็นฐานในการสร้างรายได้ที่แน่นอนอยู่แล้ว สถานการณ์นี้คำอธิบายที่เป็นไปได้มากที่สุด คือ รายใหม่มีความร่วมมือเป็นพันธมิตรกับรายเก่าบางรายอย่างไม่เปิดเผย และหากชนะประมูล อาจมีการใช้โครงสร้างพื้นฐานร่วมกัน มีการโรมมิ่งบริการกัน จะทำให้ลดต้นทุนส่วนโครงข่ายไปได้ไม่น้อย และอาจมีการขายส่งบริการระหว่างกันทำให้ลดภาระในการทำตลาดใหม่ทั้งหมด

รายเก่าอันดับ 1 ที่มีคลื่นในมือน้อยลง หลังการสิ้นสุดสัมปทาน 1800 และ 900 ที่ผ่านมา ก็ต้องการคลื่นเพิ่มเพื่อรองรับความต้องการใช้งานที่เพิ่มขึ้น เพราะแม้จะชนะประมูลก็ยังมีคลื่นไม่เท่าที่มีอยู่ จึงต้องรักษาส่วนแบ่งการถือครองคลื่น เพื่อรักษาส่วนแบ่งตลาด ในทุกระดับราคาเช่นกัน

รายเก่าอันดับ 2 ที่มีคลื่นในมือมากแต่มีอายุสัมปทานเหลือเพียง 3 ปี หากไม่ได้คลื่นใหม่ และในอนาคตไม่สามารถหาคลื่นมาทดแทนคลื่นที่หมดอายุ ก็จะเกิดความเสี่ยงที่จะต้องออกจากตลาดมือถืออย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ เพราะปริมาณคลื่น 2100 MHz ที่เหลืออยู่ไม่เพียงพอที่จะรองรับลูกค้าหลายสิบล้านรายที่ใช้เน็ตความเร็วสูงผ่านมือถือ ที่นับวันที่แต่จะขยายตัว จึงต้องวางเดิมพันวันนี้ เพื่อหลีกเลี่ยงความลำบากในวันข้างหน้า นอกจากนี้ภาระส่วนแบ่งรายได้ใต้ระบบสัมปทานก็เป็นต้นทุนที่สูงกว่าค่าธรรมเนียมรายปีภายใต้ระบบใบอนุญาตจากการประมูลหลายเท่าตัว ความแตกต่างในการแข่งขันข้ามระบบดังกล่าว จึงต้องหาทางออกโดยเข้าสู่ระบบใบอนุญาตให้เร็วที่สุด

รายเก่าอันดับ 3 มีคลื่นในมือมากและมีอายุการใช้งานนาน แต่หากต้องการไต่อันดับ การสะสมคลื่นเพิ่มเป็นปัจจัยสำคัญ แต่การประมูลนี้จะเป็นการยิงปืนนัดเดียวที่ได้นกสองตัว เพราะนอกจากจะได้คลื่นเพิ่ม คือกันรายใหม่ไม่ให้เข้าสู่ตลาด และบีบรายเก่าที่คลื่นเหลืออายุไม่นานออกจากตลาด ราคาที่ประมูลจึงรวมถึงกำไรสองต่อจากกระสุนนัดเดียว ทำให้ยอมประมูลในระดับราคาที่สูงกว่าปกติ

และที่สำคัญ วิธีการแบ่งงวดการชำระค่าคลื่นเป็นตัวหนุนให้ราคาไปต่อได้อีก

เพราะปกติ กสทช. จะนำราคาชนะประมูลคลื่นมาเป็นตัวตั้ง และกำหนดว่า ให้จ่ายทันที 50% ในงวดแรก และผ่อนจ่ายงวดละ 25% ในงวดที่สองและสาม ดังนั้น หากประมูลแรง ก็ต้องหาเงินมาจ่ายมากขึ้นทันที กระทบต่อกระแสเงินสดและปริมาณหนี้หลังการประมูลทันที

แต่การประมูล 900 กสทช. กำหนดให้ชำระค่าคลื่นงวดแรกประมาณ 8000 ล้านบาท และ ผ่อนงวดละ 4000 ล้านบาทในงวดที่สองและสาม ไม่ว่าราคาประมูลจะสูงขึ้นไปเพียงใด (ซึ่งเป็นเม็ดเงินที่ต่ำกว่าค่างวดของคลื่น 1800 เสียอีก) ส่วนราคาคลื่นที่เหลือให้นำมาชำระในงวดที่สี่ ผู้ประมูลต่างเชื่อว่าจะนำคลื่นไปทำกำไรเพื่อนำมาชำระค่าคลื่นงวดที่สี่ได้ไม่ยาก จึงกระทบกระแสเงินสดและปริมาณหนี้ต่ำกว่าการประมูล 1800 อย่างชัดเจน ราคาประมูลจึงไหลขึ้นอย่างต่อเนื่อง และในทางทฤษฎียังไหลต่อได้อีกโดยผลประกอบการอยู่เหนือเส้นขาดทุน

หากกังวลว่า ถ้าประมูลแรง แล้วชักดาบงวดที่สี่ เนื่องจากธุรกิจไม่ประสบความสำเร็จจะเป็นไปได้มากน้อยเพียงใด ก็ต้องย้ำว่า แต่ละรายมีโมเดลธุรกิจในหัวเรียบร้อยแล้ว ซึ่งธุรกิจโทรศัพท์มือถือเป็นตลาดเก่าที่เสถียรและมีอัตราเติบโตต่อเนื่อง การคาดการณ์ตลาดจึงแม่นยำกว่าธุรกิจทีวีดิจิทอลที่มีจำนวนสถานีเกิดใหม่มากมายหลายสิบสถานี เป็นตลาดใหม่ในประเทศ แต่เป็นขาลงของตลาดโลก ทำให้การคาดการณ์ตลาดทีวีดิจิตอลคลาดเคลื่อนได้สูงมาก

และที่สำคัญ รายใดที่ชักดาบงวดที่สี่ จะส่งผลให้ต้องออกจากตลาดโทรศัพท์มือถือทุกระบบอย่างถาวร และจะติดบัญชีดำไม่สามารถกลับเข้าสู่ตลาดได้อีกครั้งหนึ่ง การชักดาบจึงเป็นเหตุการณ์ที่ไม่น่าจะเกิดได้จริง

ณ วินาทีนี้ ราคาประมูลคลื่น 900 ยังไม่แพงเกินไป และยังไม่ถึงระดับราคาที่ไร้เหตุผล หรือเสี่ยงต่อการล้มเหลวทางธุรกิจแต่อย่างใด เพราะแต่ละรายต้องการผลประโยชน์หลายประการจากกระสุน 900 นัดเดียว