หากทุกท่านยังจำกันได้ โครงการ UBports ได้รับช่วงต่อการพัฒนา Ubuntu Touch และ Unity 8 ที่ Canonical ยุติการพัฒนาไปในปี 2017 ขณะนี้ โครงการ UBports ได้ประกาศเปลี่ยนชื่อ Unity 8 รวมทั้งส่วนประกอบที่เกี่ยวข้องเป็น Lomiri (อ่านว่า โล-มี-รี)

Mark Shuttleworth ซีอีโอของบริษัท Canonical ผู้พัฒนา Ubuntu ให้สัมภาษณ์กับ eWeek ว่ามีแผนจะนำบริษัทขายหุ้น IPO เข้าตลาดหลักทรัพย์ และเป็นเหตุผลหนึ่งที่เขาตัดสินใจยกเลิกระบบเดสก์ท็อป Unity

Shuttleworth บอกว่าการเป็นบริษัทมหาชนในตลาดหลักทรัพย์ จำเป็นต้องคำนึงว่าผลิตภัณฑ์ใดทำเงินบ้าง ซึ่ง Ubuntu ทำเงินในตลาดเซิร์ฟเวอร์และคลาวด์ มีรายได้เลี้ยงตัวเองอย่างยั่งยืน แต่ฝั่งเดสก์ท็อปโดยเฉพาะ Unity กลับไม่ทำเงิน ทางทีมบริหารจึงตัดสินใจหยุดกระบวนการพัฒนา

หลังจาก Ubuntu เลิกใช้ Unity เว็บไซต์ The Register ก็รายงานข่าวว่าบริษัท Canonical ผู้พัฒนา Ubuntu เริ่มปลดพนักงานและเปิดโครงการที่ไม่ทำเงิน

ทีมที่ได้รับผลกระทบเข้าเต็มๆ ย่อมเป็นทีม Unity ที่ว่ากันว่าถูกปลดไปครึ่งทีม แต่ฝ่ายอื่นของ Canonical ก็โดนปลดด้วยเช่นกัน แหล่งข่าวของเว็บไซต์ The Register ระบุว่า Mark Shuttleworth ผู้ก่อตั้ง Canonical กำหนดสถานการณ์ด้านการเงินของบริษัทไว้ 3 ระดับ (best/neutral/worst) ถ้าบริษัทสามารถระดมทุนเพิ่มได้ตามเป้า ก็จะปลดพนักงานลง 30% แต่ถ้าสถานการณ์ย่ำแย่ ตัวเลขอาจสูงถึง 60%

จากข่าวช็อควงการ Ubuntu ประกาศเลิกพัฒนาเดสก์ท็อป Unity เปลี่ยนกลับมาใช้ GNOME แทน ก่อให้เกิดคำถามและข้อสงสัยมากมาย ซึ่ง Mark Shuttleworth ผู้นำโครงการ Ubuntu ก็ตอบเรื่องนี้ไว้ในโพสต์ Google+ ของเราหลายข้อด้วยกัน ดังนี้

• Ubuntu จะใช้ GNOME แบบไม่ปรับแต่ง แม้ตัว Shuttleworth เคยเสนอให้ GNOME รับไอเดียบางอย่างไปจาก Unity แต่ก็ไม่สำเร็จ
• Ubuntu GNOME จะกลายเป็นดิสโทรหลัก ทีมงาน Ubuntu GNOME จะยังรับหน้าที่พัฒนาต่อ และทีม Unity จะถูกนำไปช่วยทีม GNOME
• สำหรับคนที่ชอบ Unity 7 (เวอร์ชันปัจจุบัน) จะยังใช้งานต่อได้โดยมีแพ็กเกจอยู่ใน universe
• ระบบแสดงผล Mir ที่สร้างขึ้นมาคู่กับ Unity (GNOME ใช้ Wayland) จะถูกใช้งานต่อไป แต่เน้นไปที่อุปกรณ์ IoT แทนเดสก์ท็อป
• ระบบแพ็กเกจ Snap จะยังถูกใช้งานต่อไป และ Ubuntu จะไม่เปลี่ยนไปใช้ระบบแพ็กเกจ Flatpak ของฝั่ง Fedora/Red Hat

ในที่สุด แผนการสร้าง Unity ส่วนติดต่อผู้ใช้ที่ครอบคลุมทั้งพีซี มือถือ แท็บเล็ต ของ Ubuntu ก็พังทลายลง

Mark Shuttleworth ผู้นำโครงการ Ubuntu ประกาศหยุดพัฒนา Unity 8 ที่ทำกันมานานแต่ไม่เสร็จสักที และในเวอร์ชัน Ubuntu 18.04 LTS จะกลับไปใช้ GNOME เป็นระบบเดสก์ท็อปหลักเหมือนเดิม

เหตุผลคือแผนการสร้าง Ubuntu Phone ล้มเหลว และการพัฒนา Ubuntu เพื่อเป็นระบบปฏิบัติการสำหรับอุปกรณ์พกพาแบบหลอมรวม (convergence) ไม่ได้รับความสนใจจากผู้ผลิตฮาร์ดแวร์อย่างที่คาดไว้

Shuttleworth ยอมรับว่าเขามองเรื่องนี้ผิดพลาดไป สุดท้าย Ubuntu จึงกลับสู่สิ่งที่ตัวเองทำได้ดี คือเป็นระบบปฏิบัติการสำหรับคลาวด์และอุปกรณ์ IoT โดยจะหันมาทุ่มเททรัพยากรไปที่สิ่งเหล่านี้แทน

จากข่าว Windows 10 Anniversary Update มีระบบ Bash ของ Ubuntu ผ่านความร่วมมือกับ Canonical โดยเทคโนโลยีเบื้องหลังคือฝังระบบ system call ของลินุกซ์ลงไปในวินโดวส์เลย (ชื่ออย่างเป็นทางการคือ Windows Linux Subsystem หรือ WLS)

การที่ Windows 10 มีระบบ WLS ฝังมาด้วย จึงเป็นไปได้ที่จะติดตั้งและรันแอพพลิเคชันจากโลกลินุกซ์บนวินโดวส์โดยตรง ไม่ต้องใช้เทคนิคการรัน virtual machine เข้าช่วย

ฟีเจอร์ใหญ่ของ Ubuntu 16.10 รุ่นถัดไปที่เคยสัญญาเอาไว้ คือเปลี่ยนเอนจินของระบบเดสก์ท็อปมาใช้ Mir และ Unity 8 แต่ล่าสุดแผนการนี้ก็ต้องเลื่อนไปอีกแล้ว

ช่วงนี้ Ubuntu จัดงานประชุมวางแผนของ Ubuntu 16.10 พอดี ซึ่งตัวแทนของโครงการบอกว่า Ubuntu 16.10 จะมี Mir/Unity 8 มาให้ แต่จะไม่เปิดใช้เป็นค่าดีฟอลต์ (ใครอยากลองสามารถใช้งานได้จาก Alternative Session ในหน้าจอล็อกอิน) ส่วนตัวเดสก์ท็อปหลักจะยังเป็น Unity 7 เหมือนเดิม

Unity 8 เป็นแผนการยกเครื่องส่วนติดต่อผู้ใช้ครั้งใหญ่ของ Ubuntu โดยเริ่มพัฒนามาจากฝั่งมือถือ-แท็บเล็ตก่อน และพยายามจะรวมเวอร์ชันเดสก์ท็อปเข้ามาด้วยกัน

ทีมนักวิจัยจากศูนย์วิจัยของ Xerox ประจำทวีปยุโรป นำเอนจินเกม Unity มาพัฒนาสภาพแวดล้อมที่มีกราฟิกสวยงามเหมือนภาพถ่ายเพื่อเอาไปใช้สอนให้ระบบปัญญาประดิษฐ์พัฒนาอัลกอริธึมด้านการวิเคราะห์ภาพและวิดีโอได้เอง

Adrien Gaidon นักวิทยาการคอมพิวเตอร์หนึ่งในทีมวิจัยนี้ ได้ไอเดียหลังจากที่เขาเห็นคนเล่นเกม Assassins Creed แล้วฉุกคิดได้ว่าความสามารถในการสร้างภาพกราฟิกจนเหมือนภาพทิวทัศน์จริงบนโลกใบนี้น่าจะเอาไปใช้เพื่อสอนปัญญาประดิษฐ์โดยเฉพาะระบบคอมพิวเตอร์วิทัศน์ทดแทนการใช้ภาพถ่ายหรือวิดีโอของจริงที่ต้องใช้เวลาและทรัพยากรจำนวนมากเพื่อการรวบรวมได้

ทีมงาน Ubuntu ออกมาอธิบายแผนการในอนาคตของ Ubuntu ที่เริ่มเปลี่ยนมาใช้ระบบแพ็กเกจแบบใหม่ Snappy

โครงการ Ubuntu จะมี Ubuntu Core เป็นอิมเมจพื้นฐานสำหรับพัฒนาระบบปฏิบัติการเฉพาะด้าน ไม่ว่าจะเป็นเดสก์ท็อป มือถือ เซิร์ฟเวอร์ รวมถึงอุปกรณ์ IoT ระบบแพ็กเกจจะเป็น Snappy ทั้งหมด

จากนั้นทีมงานจะนำ Ubuntu Core มาหลอมรวมกับ UI รุ่นใหม่ที่ใช้ Unity 8 และ Mir ทั้งเวอร์ชันเดสก์ท็อป (Desktop Next) และสมาร์ทโฟน (Ubuntu Touch) กลายเป็น Ubuntu Personal ซึ่งถือเป็น Ubuntu แห่งอนาคต คาดว่าจะออกรุ่นแรกได้ตอน Ubuntu 16.04 ปีหน้า

เส้นทางของ Ubuntu กับ GNOME นั้นห่างไกลกันขึ้นเรื่อยๆ โดยช่วงหลัง Ubuntu เริ่มหันไปทำระบบเดสก์ท็อป Unity ของตัวเอง แต่ก็ยังใช้โค้ดหรือโปรแกรมบางส่วนจากโครงการ GNOME อยู่บ้าง

ล่าสุด Ubuntu ยืนยันแล้วว่าจะแยก (fork) โปรแกรมตั้งค่า GNOME Control Center ออกมาทำเอง ด้วยเหตุผลว่าปัจจุบัน Ubuntu ใช้งาน GNOME Control Center แบบใส่แพตช์จำนวนมากจนไม่คุ้มค่าต่อการอัพเดตแพตช์ตามซอร์สโค้ดต้นน้ำ จึงจะแยกโครงการมาทำเองในชื่อ Ubuntu Control Center แทน

อย่างไรก็ตาม เป้าหมายระยะยาวของ Ubuntu คือโปรแกรมตั้งค่าตัวใหม่ที่ชื่อ Ubuntu System Settings ที่จะมาแทนโปรแกรมข้างต้นทั้งหมด ซึ่งก็คงต้องใช้เวลาอีกสักระยะกว่าจะสมบูรณ์ครับ

ข่าวใหญ่ของวงการ Ubuntu ครับ บริษัท Canonical ประกาศยกเครื่องระบบกราฟิก-แสดงผลของ Ubuntu ชนิดเปลี่ยนยกเซ็ต

อย่างแรกคือระบบแสดงผล (Display Server) ตัวใหม่ที่จะมาแทน X Window ในปัจจุบัน มันใช้ชื่อว่า Mir

Canonical แสดงท่าทีชัดเจนมาตลอดว่า X Window เก่าเกินไป และเตรียมเปลี่ยนไปใช้ Wayland แต่สุดท้ายก็ยังเห็นว่า Wayland ไม่ตอบโจทย์ และหันมาสร้างระบบ Mir ของตัวเองแทน

ฟีเจอร์สำคัญอย่างหนึ่งที่เป็นเอกลักษณ์ของเดสก์ท็อปลินุกซ์คือ workspace หรือ "เดสก์ท็อปเสมือน" ที่ผู้ใช้สามารถมีเดสก์ท็อปได้มากกว่า 1 อันพร้อมกัน และสลับไปมาได้ตามงานที่ทำอยู่ ณ ขณะนั้น

ฟีเจอร์ workspace มีประโยชน์มากสำหรับผู้ใช้ระดับสูงที่ทำงานหลายอย่างพร้อมกัน แต่อาจสร้างความสับสนให้กับผู้ใช้หน้าใหม่ได้ ทางโครงการ Ubuntu ซึ่งมีนโยบาย "ลดปุ่ม" ในช่วงหลัง จึงตัดสินใจปิดการแสดงผลปุ่ม workspace บน Unity Launcher มาเป็นค่าดีฟอลต์แต่แรก

ผู้ที่ต้องการใช้ workspace สามารถเปิดกลับเองได้ที่หน้าจอตั้งค่า Appearance จะมีตัวเลือก "Enable workspaces" เพิ่มเข้ามา

นอกจากตัวเลือกซ่อนปุ่ม workspace แล้ว ใน Ubuntu 13.04 ยังเพิ่มตัวเลือกซ่อนปุ่ม show desktop อีกด้วยครับ

นับใกล้วันเปิดตัว Ubuntu 12.10 Quantal Quetzal เข้ามาทุกที ฟีเจอร์ใหม่และคุณสมบัติหลายๆ อย่างก็ได้รับการพัฒนาหรือเป็นที่ถกเถียงกันมาก และตอนนี้ Canonical ก็ได้เพิ่มฟีเจอร์ใหม่ที่ไม่มีใครคาดมาก่อนนั่นคือ Unity Lens สำหรับ Amazon Shopping

เดิมนั้น Lens เป็นช่องแสดงผลการค้นหาจากรายชื่อไฟล์และแอพพลิเคชั่นในเครื่องของผู้ใช้ ส่วนเสริมของ Lens ที่เพิ่มเข้ามาจะทำให้ผลการค้นหาที่เราพิมพ์ในช่องค้นหาของ Unity จะแสดงผลการค้นหาในกลุ่ม "More Suggestions" มาจากร้านค้าของ Amazon ให้โดยอัตโนมัติ ผู้ใช้สามารถกดผลการค้นหาเพื่อลิ้งค์ไปยังหน้าซื้อสินค้าจาก Amazon ได้ทันที

ตามที่เคยประกาศแผนไว้ในงาน UDS-Q ล่าสุดทางบริษัท Canonical ก็ถอด Unity 2D ออกจาก Ubuntu แล้ว

Unity 2D ถือเป็นโปรแกรมอีกตัวที่พัฒนาคู่ไปกับ Unity ตัวหลัก (แยกสายกันชัดเจน Unity 2D เขียนด้วย Qt) เป้าหมายเดิมคือต้องการสร้าง Unity เวอร์ชันเบาสำหรับเครื่องรุ่นเก่าที่สเปกไม่แรงนัก แต่ภายหลังทางทีมของ Canonical เลือกแก้ปัญหาเรื่อง Unity ตัวหลักกินสเปกด้วยเทคนิค LLVMpipe ช่วยแปลงกราฟิก 3D มาเป็นภาพแบบ 2D (ที่ดูเหมือน 3D ให้)

ผลของการถอด Unity 2D จะช่วยลดภาระการดูแลซอฟต์แวร์สองเวอร์ชันลง อย่างไรก็ตามทีมงานของ Canonical ก็ยอมรับว่าการเปลี่ยนมาใช้ LLVMpipe อาจเกิดปัญหากับคอมพิวเตอร์บางรุ่นได้

ไม่รู้ว่าเอาจริงแล้วจะมีคนใช้มากน้อยแค่ไหน แต่ตอนนี้ Unity Desktop ที่เป็นเอกลักษณ์เฉพาะของ Ubuntu (และมีทั้งคนรัก-เกลียด) สามารถใช้งานบนดิสโทรอื่นๆ อย่าง Fedora ได้แล้ว

งานนี้เป็นผลงานของทีม GNOME Ayatana ที่สนับสนุนโดยนักพัฒนาของ openSUSE และมีเป้าหมายเพื่อพอร์ตโค้ดโครงการ Ayatana (ชื่อโครงการ UI ของ Ubuntu) มายัง GNOME โครงการนี้ไม่ได้ดำเนินการจริงจังนัก และไม่ได้นำไปใช้ใน openSUSE ยังมีสถานะเป็นงานอดิเรกของนักพัฒนาเท่านั้น

ตอนนี้กระบวนการพอร์ตยังไม่สมบูรณ์ แต่ถ้าอยากลองบน Fedora 17 ก็อ่านรายละเอียดกันเองตามลิงก์ครับ

งานนี้จะเกิดขึ้นไม่ได้ถ้าหากโค้ดของ Unity ไม่ได้เป็นโอเพนซอร์ส

ทีมพัฒนา Ubuntu ประชุมระดมสมองสำหรับรุ่นหน้า 12.10 Quantal Quetzal ที่งาน Ubuntu Developer Summit (UDS-Q) เป็นที่เรียบร้อย

เว็บไซต์ OMG Ubuntu สรุปประเด็นที่น่าสนใจมาดังนี้ครับ

ระบบเดสก์ท็อป

ตอนนี้นักพัฒนาสาย Ubuntu กำลังประชุมระดมสมองเพื่อ Ubuntu 12.10 ที่งาน Ubuntu Developer Summit (UDS-Q) ข้อมูลที่น่าสนใจมีดังนี้

• Unity 2D จะถูกถอดออกจาก Ubuntu 12.10 โดยเหลือแต่ Unity 3D ตัวหลักเท่านั้น ตอนนี้ยังไม่มีข้อมูลละเอียดว่าเพราะเหตุใดอย่างไร เท่าที่มีข้อมูลตอนนี้คือนักพัฒนาหลักของ Unity 2D ลาออกจากบริษัท Canonical ไปแล้ว
• Ubuntu 12.10 จะรวมแพกเกจพื้นฐานของ GNOME 3.6 มาเกือบครบ (ยกเว้น GNOME Shell) ส่วนแอพพลิเคชันของ GNOME จะพิจารณาเป็นตัวๆ ไป ตัวอย่างคือ Totem และ GNOME Contacts
• ทีมงานของ Ubuntu จะนำ GNOME Control Center แยกมาพัฒนาเองเป็น Ubuntu Control Center

Ubuntu 12.10 จะออกรุ่นจริงในเดือนตุลาคมปีนี้

เมื่อวันที่ 26 เมษายนที่ผ่านมา Ubuntu 12.04 ตัวจริงก็ได้ถูกปล่อยออกมาแล้ว วันนี้ผมขอมารีวิวสิ่งที่มีมาใหม่ใน Ubuntu 12.10 ตัวนี้ครับ

สิ่งที่เป็นจุดชูโรงของ Ubuntu รุ่นนี้คือ HUD และการปรับแต่งระบบอีกบางส่วน มาดูกันเลยครับ

First look

โดยรวมแล้ว ลักษณะของ desktop เมื่อเปิดเครื่องมาครั้งแรกจะเป็นแบบนี้

(แอบเพิ่ม shortcut ด้านซ้ายไปแล้ว)

ทีมงานออกแบบของบริษัท Canonical เผยข้อมูลการสลับหน้าต่างแบบใหม่ที่เรียกว่า "Spread" ซึ่งคาดว่ามันจะเริ่มใช้ใน Ubuntu รุ่นหน้า 12.10

แนวคิดของ Spread จะคล้ายๆ กับ Expose ของ Mac OS X แต่ไม่เหมือนกันเสียทีเดียว หลักการเบื้องต้นจะเหมือนกันคือ Spread จะแสดงภาพพรีวิวของหน้าต่างที่เปิดอยู่เรียงกันอย่างเป็นระเบียบ ความสามารถได้แก่

ตามแผนของ Adobe ที่พยายามผลักดัน Flash เข้าสู่ตลาดเกมดังที่ประกาศไว้เมื่อต้นปี ล่าสุดเพิ่งเปิด

หลังจากเพิ่งเป็นข่าวไปไม่นานว่าจะเลิกใช้เมนูบาร์แล้วเปลี่ยนมาเป็น HUD แทน ล่าสุด Unity ได้มีฟังก์ชันใหม่ที่เรียกว่า Locally Integrated Menus หรือ LIM โดยจะปรับจากเมนูบาร์แบบเก่ากลายเป็น drop-down menu และมีเมนูย่อยๆ ลงไปอีก โดยบริเวณในการเรียกเมนูจะอยู่ที่พาเนลด้านบนในด้านหน้าของส่วนแสดงชื่อแอพพลิเคชัน ถ้านึกไม่ออกสามารถชมภาพได้ท

ทีมพัฒนา Ubuntu ได้ตัดสินใจตัดฟีเจอร์ dodge ออกจาก Unity Launcher ในเวอร์ชัน 12.04 ทั้งจากการเป็นรูปแบบตั้งต้น และจากการเป็นตัวเลือกด้วย

dodge เป็นพฤติกรรมของ Launcher ที่ซ่อนตัวเองเมื่อมีหน้าต่างอื่นเข้ามาซ้อนทับหรือเปิดเต็มหน้าจอ (คนละอันกับ auto-hide ที่ยังคงมีอยู่)

Mark Shuttleworth อธิบายใน mailing list ว่า ผลการทดสอบจากผู้ใช้แสดงให้เห็นว่า วิธี dodge นั้นสร้างความสับสน แม้ว่าเขาจะชอบไอเดียนี้ในตอนแรกก็ตาม

พฤติกรรมตั้งต้นของ Launcher จะเปลี่ยนเป็นแบบไม่มีการซ่อน (not hide) แทน และตัวเลือก dodge ก็จะถูกนำออกจาก CompizConfig Settings Manager ด้วย เพื่อรักษาขนาดของโค้ดให้กระช้บ

Mark Shuttleworth ออกมาเผยแผนการล่าสุดของ Ubuntu 12.04 LTS ที่จะตัด "เมนูบาร์" ที่เราคุ้นเคยกันมานานนับสิบปีออกไป

Ubuntu รุ่นก่อนๆ หน้านี้เปลี่ยนมาใช้ระบบ Global Menu หรือเมนูบาร์อยู่ด้านบนสุดของหน้าจอตลอดเวลา (แบบเดียวกับ Mac OS X) แต่นั่นเป็นเพียง "ขั้นแรก" ของแผนการปฏิรูประบบเดสก์ท็อปของ Ubuntu เท่านั้น เพราะในรุ่น 12.04 LTS เมนูบาร์อันนี้จะถูกนำออกไปเสียแล้ว

สิ่งที่เข้ามาแทนมีชื่อเรียกว่า HUD หรือ head-up display ซึ่งจะเป็น dialog ที่โผล่ขึ้นมาเวลาเราพิมพ์ข้อความใดๆ บนหน้าจอ โดย dialog นี้จะแสดงเมนูที่เกี่ยวข้องกับตัวอักษรที่เราพิมพ์ลงไป (อธิบายเป็นข้อความยาก แต่ดูภาพประกอบน่าจะเข้าใจกันทุกคน)

เว็บไซต์ Royal Pingdom รวบรวมสถิติจากเว็บไซต์ DistroWatch.com ซึ่งเป็นเว็บรวมข้อมูลของลินุกซ์ดิสโทรต่างๆ ผลปรากฎว่าดิสโทรอันดับหนึ่งในอดีต Ubuntu มีความนิยมลดลงเรื่อยๆ และโดน Linux Mint แซงในช่วงกลางปี 2010

ความน่าสนใจอยู่ที่ปี 2011 อัตราความนิยม (วัดจากการเข้าชมหน้าเว็บของแต่ละดิสโทรใน DistroWatch) ของ Mint เพิ่มขึ้นสูงมาก ในขณะที่ Ubuntu ก็ตกลงมากจนโดน Fedora และ openSUSE แซงหน้าไปแล้ว

ปี 2011 เป็นปีที่ Ubuntu ตัดสินใจเปลี่ยนระบบจัดการเดสก์ท็อปเป็น Unity ของตัวเอง หรือมันคือปัจจัยที่ทำให้ผู้ใช้ Ubuntu เดิมเปลี่ยนไปใช้ Linux Mint (และดิสโทรอื่นๆ) แทน?

ปัญหาอย่างหนึ่งที่ผู้ใช้ Ubuntu 11.04 บ่นกันมากคือ Overlay Scrollbar หรือ "สกรอลบาร์แบบลอย" ที่อาจจะแหวกแนวและใช้ยากไปสักหน่อย

ตอนนี้ทางทีมงาน Canonical ก็เริ่มปรับปรุงเรื่องนี้ใน Ubuntu 11.10 กันแล้ว สองอย่างแรกที่เปลี่ยนแปลงคือ

• แสดงไฮไลท์สีส้มรอบตัว thumb ของสกรอลบาร์ ให้หาได้ง่ายขึ้น
• ปรับวิธีการแสดง thumb เวลาอยู่ใกล้ๆ ขอบจอ ให้อยู่ที่ขอบของจอภาพพอดี (ตามหลัก Fitt's Law)

ดูวิดีโอประกอบเพื่อความเข้าใจที่ดีขึ้นครับ

ที่มา - OMG Ubuntu