Mozilla ออก Firefox 121 ซึ่งเป็นเวอร์ชันสุดท้ายของปีนี้

การเปลี่ยนแปลงสำคัญอยู่ที่เวอร์ชันลินุกซ์ โดย Firefox บนลินุกซ์เปลี่ยนมาใช้ระบบจัดการแสดงผล Wayland เป็นดีฟอลต์โดยตรงแล้ว จากที่ก่อนหน้านี้ Firefox เรียกใช้ Wayland ผ่าน XWayland ที่จำลองสภาพแวดล้อม X Window มาอีกที เพื่อความเข้ากันได้ย้อนหลัง

Red Hat ประกาศแนวทางพัฒนาโดย RHEL 10 ที่กำลังจะออกต่อไปจะไม่มี Xorg หรือเซิร์ฟเวอร์ X อื่นๆ อีกแล้ว โดยจะเหลือแต่ Wayland และมี Xwayland สำหรับการรองรับไคลเอนต์ X11

แนวทางนี้ไม่ได้น่าแปลกใจนักเพราะ Red Hat ประกาศว่า Xorg เข้าสู่สถานะ deprecated เตรียมถอดออกจากชุดซอฟต์แวร์ที่ซัพพอร์ตมาตั้งแต่ RHEL 9 หลังจากเปลี่ยนมาใช้ Wayland เป็นค่าเริ่มต้นตั้งแต่ RHEL 8

Wayland พัฒนาโดย Red Hat เองมาตั้งแต่ปี 2008 หรือ 15 ปีที่แล้วโดยวางเป้าหมายจะทดแทน X Windows System หรือ X11 ที่พัฒนามาจาก MIT ตั้งแต่ปี 1984 ตัว Fedora ที่เป็นโครงการต้นน้ำของ RHEL นั้นใส่ Wayland เข้ามาในปี 2008

Raspberry Pi Foundation ประกาศอัพเดตระบบปฏิบัติการ Raspberry Pi OS มาใช้แกนของ Debian 12 Bookworm ตามรอบการออกรุ่นเสถียรของ Debian ทุกสองปี

นอกจากของใหม่จาก Debian 12 โดยตรงแล้ว Raspberry Pi Desktop ยังมีฟีเจอร์ใหม่อีกหลายอย่างดังนี้

จากกรณี Ubuntu เลิกใช้ Unity ก็มีคำถามตามมาถึงระบบแสดงผล (display server) ที่ถูกพัฒนาขึ้นมาใช้ร่วมกันคือ Mir

ก่อนหน้านี้ Mark Shuttleworth เคยให้ข้อมูลมารอบหนึ่งแล้วว่า Unity จะหยุดพัฒนาอย่างถาวร ส่วน Mir จะยังอยู่ต่อแต่ย้ายไปจับตลาด IoT แทนเดสก์ท็อป

ล่าสุด Will Cooke ผู้จัดการทีมเดสก์ท็อปของ Ubuntu ยืนยันแล้วว่า Ubuntu จะย้ายไปใช้ Wayland ระบบแสดงผลอีกตัวแทน

Fedora 25 ออกแล้ว ของใหม่ในรุ่นนี้แยกตามรุ่นย่อย ได้แก่

• Workstation เปลี่ยนมาใช้ Wayland แทน X11, GNOME 3.22, รองรับการเล่นเพลง MP3 ในตัว, ปรับปรุงระบบแพ็กเกจแบบใหม่ Flatpak
• Server ปรับปรุงตัวช่วยแก้ปัญหาความปลอดภัย SELinux, อัพเกรดระบบจัดการตัวตน FreeIPA, รองรับ PHP 7/Node.js 6.9.1/Docker 1.12
• Atomic อิมเมจสำหรับใช้งานบนคลาวด์ มาแทน Fedora Cloud ของเดิม จะอยู่ในฟอร์แมตอิมเมจของ Docker และอัพเดตความปลอดภัยให้เดือนละครั้ง

ที่มา - Fedora Magazine

โลกโอเพนซอร์สพยายามเปลี่ยนผ่านเทคโนโลยีการแสดงผลจาก X Window ที่เก่าคร่ำครึ มาเป็นเทคโนโลยีใหม่กว่าอย่าง Wayland แทน แต่การเปลี่ยนผ่านก็ใช้เวลานานมาก เพราะซอฟต์แวร์แต่ละตัวมีความซับซ้อนเชื่อมโยงระหว่างกันมาก กว่าซอฟต์แวร์ตัวหลักๆ จะรองรับ Wayland ก็ต้องใช้เวลานาน

โครงการ Wayland เป็นความพยายามของโลกโอเพนซอร์ส ในการสร้างระบบแสดงผล (display server) แบบใหม่มาใช้แทน X Window ที่เก่าและล้าสมัยไปมาก อย่างไรก็ตาม การเปลี่ยนผ่านครั้งนี้ไม่ง่ายเพราะต้องแก้ปัญหาความเข้ากันได้ทั้งฝั่งฮาร์ดแวร์และซอฟต์แวร์

หลังจาก Wayland พัฒนามานานพอสมควร และซอฟต์แวร์ชื่อดังทั้ง GNOME/KDE เริ่มรองรับ ทำให้ความฝันของการแทนที่ X Window ใกล้ความจริงเข้ามาเรื่อยๆ ล่าสุดดิสโทรรายใหญ่อย่าง Fedora เริ่มเปิดใช้ Wayland เป็นค่าดีฟอลต์ใน Fedora Rawhide รุ่นทดสอบแล้ว (Rawhide เปรียบได้กับ nightly ในโลก Fedora) และถ้าไม่มีอะไรผิดพลาด เราจะได้เห็น Fedora 24 รุ่นหน้าเปิดใช้ Wayland เป็นค่าดีฟอลต์เช่นกัน

หลัง KDE เปิดตัวเดสก์ท็อป Plasma 5 เมื่อกลางปีที่แล้ว ทางโครงการก็ขยันออกรุ่นย่อยทุก 3-4 เดือน ซึ่งล่าสุดเลขเวอร์ชันเดินทางมาถึง 5.4 แล้ว ของใหม่ในเวอร์ชันนี้คือ

หลังจาก Ubuntu Unity จะเลิกใช้ X Window เปลี่ยนมาใช้ Wayland ทางค่าย Fedora ก็มีการถกเถียงกันว่าควรเปลี่ยนไปใช้ Wayland เหมือนกันหรือไม่

ข้อสรุปก็คือ Fedora จะเปลี่ยนไปใช้ Wayland เช่นกัน เพียงแต่ยังไม่ใช่เร็วๆ นี้ โดย Fedora 15 จะเป็นรุ่นแรกที่มีแพกเกจของ Wayland ให้ลองใช้กันก่อน เมื่อสมบูรณ์แล้วจึงค่อยเปลี่ยนมาเป็น default

ความกังวลของ Fedora จะต่างไปจาก Ubuntu อยู่บ้าง เพราะ Fedora มีฐานผู้ใช้เป็นกลุ่มแอดมินเยอะ ทำให้ฟีเจอร์ด้าน network ของ X Window ยังมีความสำคัญ (Wayland ไม่มีความสามารถนี้) ซึ่งทางนักพัฒนาของ Fedora กำลังคุยกันอยู่ว่าจะแก้ปัญหานี้อย่างไร

Mark Shuttleworth ประกาศลงบล็อกว่า Ubuntu Unity ในอนาคตจะเลิกใช้ระบบ X Window System ที่สืบทอดกันมาเนิ่นนานในโลกของยูนิกซ์ แต่จะเปลี่ยนไปใช้ Wayland ตัวจัดการแสดงผล (display management system) แบบใหม่แทน

เหตุผลที่เปลี่ยนก็เพราะว่า X Window นั้นซับซ้อนเกินไป และไม่สามารถสร้างประสบการณ์ที่ดีแก่ผู้ใช้ได้อย่างที่ Ubuntu ต้องการ (ตัวอย่างที่เห็นชัดคงเป็น Unity ที่ยังมีปัญหาเรื่องประสิทธิภาพและความเข้ากันได้ของฮาร์ดแวร์อยู่มาก)